Tập 23 Số 5 (2025): Tạp chí Khoa học Nông nghiệp Việt Nam

Nghiên cứu nhằm đánh giá ảnh hưởng của điều kiện hạn trong giai đoạn ra hoa đến sinh trưởng và năng suất của cây diêm mạch. Thí nghiệm hai nhân tố, gồm nhân tố giống (10 giống) và nhân tố hạn (hạn nhân tạo trong 2 tuần ở giai đoạn ra hoa), được bố trí theo khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh (RCBD) với 5 lần lặp lại. Kết quả cho thấy, hạn trong giai đoạn ra hoa làm giảm rõ rệt chiều cao thân chính, số lá/thân chính, số cành cấp 1, diện tích lá, khối lượng chất khô tích lũy, khối lượng 1.000 hạt và năng suất cá thể của hầu hết các giống. Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng phụ thuộc vào giống. Giống G18, G23 và Atlas thể hiện khả năng thích nghi tốt, duy trì sinh trưởng và năng suất ổn định trong điều kiện hạn. Trong khi đó, giống Cahuil, Q4, Lucaboldo và Isluga có khả năng phục hồi sau hạn khá, nhờ tăng cường phát triển lá và tích lũy chất khô. Ngược lại, giống Q1 và Titicaca bị ảnh hưởng nặng, với mức giảm rõ rệt ở hầu hết các chỉ tiêu nghiên cứu. Các giống G18, G23 và Atlas được đề xuất là nguồn vật liệu tiềm năng cho các chương trình chọn giống và phát triển sản xuất diêm mạch trong điều kiện khô hạn.

Mơ (Prunus mume (Siebold) Siebold & Zucc.) là một loại cây ăn quả ôn đới có giá trị được trồng chủ yếu ở miền Bắc Việt Nam. Tuy nhiên những nghiên cứu về đặc điểm nông sinh học các mẫu giống mơ hiện nay vẫn còn thiếu, đặc biệt là các mẫu giống mơ đang được trồng tại Hương Sơn, Mỹ Đức, Hà Nội. Nghiên cứu này nhằm đánh giá đặc điểm nông sinh học của một số mẫu giống mơ (mơ ta, Yên Bái, má đào) đang được trồng tại xã Hương Sơn. Mỗi mẫu giống được đánh giá trên 10 cây, mỗi cây là một lần lặp lại, với các chỉ tiêu về hình dạng lá, màu sắc, hình dạng, khối lượng và độ Brix của quả, hình dạng và khối lượng hạt và năng suất của 3 mẫu giống. Kết quả đánh giá cho thấy 3 mẫu giống mơ đều có hình dạng lá là hình trứng tròn. Tuy nhiên, dạng sinh trưởng, màu sắc, khối lượng quả của 3 mẫu giống rất khác biệt. Dạng sinh trưởng của mơ ta là nửa đứng xòe ngang còn mơ Yên Bái và mơ má đào có dạng hình sinh trưởng đứng. Khối lượng quả và năng suất của mơ ta cũng cao hơn các mẫu giống còn lại. Như vậy trong 3 mẫu giống, mẫu giống mơ ta sinh trưởng tốt nhất với điều kiện canh tác tại Hương Sơn.

Cá nheo Mỹ (Ictalurus punctatus) là loài có vây cứng, sắc nhọn nên dễ tổn thương trong quá trình đánh bắt, vận chuyển cũng như thực hiện thao tác nghiên cứu. Gây mê là một phương án tiềm năng để khắc phục vấn đề trên, đồng thời hướng tới an sinh động vật thủy sản. Azaperone là hợp chất có tác dụng an thần, giảm đau và gây mê cho động vật trong quá trình vận chuyển cũng như thao tác kỹ thuật và chưa có công bố thử nghiệm trên cá nheo Mỹ. Nghiên cứu thử nghiệm sử dụng Azaperone gây mê cá nheo Mỹ bằng phương pháp ngâm bao gồm 3 thí nghiệm: xác định độc tính cấp tính, khả năng và nồng độ gây mê. Kết quả xác định được giá trị LC50-96 giờ là 1,731ppm (ở điều kiện nhiệt độ môi trường 26-28°C, pH = [7,5-7,9], DO > 5,0 mg/l). Hành vi bơi lội, khả năng thăng bằng và tốc độ hô hấp của cá thay đổi qua các giai đoạn của quá trình gây mê. Nồng độ 20ppm là phù hợp cho gây mê cá nheo Mỹ trong 20 phút với nhiều mục đích khác nhau, trong đó có giải phẫu và vận chuyển.

Nghiên cứu này đánh giá khả năng kháng khuẩn của dịch chiết từ các bộ phận cây chùm ngây lên vi khuẩn gây bệnh trên tôm thẻ chân trắng. Tổng số 9 chủng vi khuẩn được phân lập và định danh thành công bao gồm Vibrio parahaemolyticus (n = 3) từ tôm nhiễm bệnh hoại tử gan tuỵ cấp, V. alginolyticus (n = 3) từ tôm nhiễm bệnh phân trắng và V. harveyi (n = 3) nhiễm bệnh phát sáng. Từ 500g mỗi bộ phận sau khi chiết ép thu được 278ml dịch chiết quả non, 170ml dịch chiết lá tươi và 250ml dầu hạt. Kết quả đánh giá khả năng ức chế bằng phương pháp khuếch tán trên đĩa thạch, vòng vô khuẩn tạo ra đối với 3 loài vi khuẩn đạt 12,8-13,4mm đối với dịch chiết lá, 14,7-15,7mm đối với dịch chiết quả non, trong khi dầu hạt không tạo được vòng vô khuẩn. Dịch chiết lá tươi có khả năng ức chế hoàn toàn (MBC) vi khuẩn V. parahaemolyticus ở tỷ lệ pha loãng 1:16 (3,13% dịch chiết) và với hai loài V. alginolyticus và V. harveyi là 1:64 (0,78% dịch chiết). Dịch chiết quả non đạt giá trị MBC ở mức 1:32 (1,56% dịch chiết) đối với V. parahaemolyticus và 1:128 (0,39% dịch chiết) đối với hai loài vi khuẩn còn lại. Kết quả nghiên cứu cho thấy tiềm năng ứng dụng dịch chiết tươi từ lá, quả chùm ngây để kiểm soát bệnh vi khuẩn trên tôm.

Nồng độ nitrit cao gây độc cho động vật thủy sản. Nghiên cứu này đánh giá khả năng giảm nitrit trong nước của bào tử Bacillus polymyxa nhập khẩu từ Ấn Độ trong môi trường giả lập và nước ao tôm. Liều 1g bào tử (5,3 tỉ CFU/g) được bổ sung vào môi trường nước ngọt và nước lợ (17ppt), nước ao tôm (17ppt) có nồng độ nitrit 0,5; 2,5; 5,0; 7,5 và 10 mg/l. Sau 24h sục khí, trong môi trường nước ngọt, chỉ có nghiệm thức 2,5 và 0,5 mg/l nitrit giảm về 0 và không giảm đáng kể ở các nồng độ cao hơn. Ngược lại, nitrit đều giảm xuống mức gần 0 trong môi trường nước lợ và nước ao tôm sau 16h. Tốc độ giảm nitrit tối đa đạt 0,6 mg/l/h ở nồng độ 10 mg/l ở môi trường nước lợ và nước ao tôm. Bào tử B. polymyxa cho thấy khả năng xử lý nitrit trong nước lợ tốt hơn trong nước ngọt. Cần thêm nghiên cứu để đánh giá hiệu quả sử dụng bào tử B. polymyxa trong thực tế nuôi động vật thủy sản nước lợ.

Nghiên cứu này nhằm phân tích giải pháp hoàn thiện cơ chế “một cửa” trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch ở huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định. Dữ liệu được thu thập từ phỏng vấn bán cấu trúc 105 người dân và 30 cán bộ quản lý kết hợp phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm cán bộ tư pháp - hộ tịch. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, cơ chế “một cửa” đã góp phần đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ, nâng cao tính minh bạch và cải thiện chất lượng phục vụ. Tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn đạt trên 99%, trong khi mức độ đánh giá tích cực của người dân cũng ở mức cao. Tuy nhiên, bài viết cũng chỉ ra nhiều tồn tại như cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, tỷ lệ sử dụng dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4 còn thấp, nhân lực còn hạn chế về kỹ năng công nghệ, công tác tuyên truyền chưa thật sự hiệu quả. Từ đó, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp hoàn thiện cơ chế “một cửa” trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch như: nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, đẩy mạnh số hóa dữ liệu hộ tịch, đào tạo cán bộ chuyên môn, tăng cường truyền thông hướng đến người dân và thiết lập cơ chế kiểm tra, giám sát định kỳ. Những giải pháp này hướng đến xây dựng một nền hành chính công hiện đại, hiệu quả và lấy người dân làm trung tâm phục vụ.

Mặc dù cà chua là cây trồng có giá trị dinh dưỡng cao, nhưng chưa được chú trọng phát triển tại tỉnh Thái Bình, nơi vốn được coi là vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm của Đồng bằng sông Hồng. Đến nay, chưa có nghiên cứu nào đánh giá đầy đủ thực trạng sản xuất cà chua ở tỉnh Thái Bình. Nghiên cứu này nhằm cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình sản xuất và hiệu quả kinh tế của cà chua tại Thái Bình. Dựa trên dữ liệu điều tra 200 hộ sản xuất cà chua ở huyện Vũ Thư và Quỳnh Phụ, nghiên cứu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh và hạch toán chi phí lợi ích. Kết quả cho thấy, sản xuất cà chua ở tỉnh thường được trồng phân tán, quy mô nhỏ, với diện tích trung bình 1,1 sào/hộ (khoảng 400m²). Thu nhập từ cà chua đạt khoảng 12 triệu đồng/sào, nhưng các hộ sản xuất phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm kiểm soát sâu bệnh, biến động giá cả, nhu cầu thị trường và chi phí nhân công cao. Các chính sách hỗ trợ như tập huấn kỹ thuật trồng trọt, sử dụng biện pháp bảo vệ thực vật hiệu quả là cần thiết để nâng cao hiệu quả sản xuất. Ngoài ra, tăng cường cung cấp thông tin thị trường, đa dạng hóa thị trường tiêu thụ hướng đến siêu thị, nhà hàng, cửa hàng thực phẩm an toàn, cần được khuyến khích.

Kinh tế tuần hoàn là mô hình sản xuất bền vững và hiệu quả nhờ vào quy trình sản xuất khép kín, sử dụng hiệu quả nguồn lực, tiêu thụ tài nguyên thấp và hạn chế chất thải ra môi trường. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng ứng dụng kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải sinh hoạt của hộ gia đình, từ đó đề xuất những giải phù hợp nhằm tăng cường ứng dụng kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải sinh hoạt hộ gia đình trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. Phương pháp phân tích thống kê mô tả, so sánh và tham vấn ý kiến chuyên gia từ 315 hộ gia đình và các nhà quản lý cho thấy, hàng năm, khối lượng rác thải tại huyện Đông Anh là trên 95.000 tấn, trong đó rác thải sinh hoạt hộ gia đình chiếm trên 82%. Năm 2024, mỗi hộ gia đình trong mô hình giảm khối lượng rác gần 60%. Trong đó, rác hữu cơ xử lý tại nguồn đạt trên 60%, rác tái chế đạt trên 34%. Giải pháp nhằm tăng cường ứng dụng kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải sinh hoạt hộ gia đình bao gồm: cụ thể hoá công cụ pháp lý kinh tế tuần hoàn gắn với bảo vệ môi trường; ứng dụng, liên kết và chuyển giao khoa học công nghệ; tăng cường tuyên truyền lợi ích của kinh tế tuần hoàn thông qua chiến lược 10R.

Logistics thu hồi đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được các mục tiêu của phát triển bền vững. Mục đích của nghiên cứu này là dựa trên việc phân tích thực trạng hoạt động logistics thu hồi của các doanh nghiệp tại TP. Hải Phòng, tác giả đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy doanh nghiệp thực hiện hoạt động này. Phương pháp phân tích thứ bậc AHP (Analytic Hierarchy Process) cùng ý kiến chuyên gia được sử dụng để xếp hạng các giải pháp theo thứ tự ưu tiên. Kết quả nghiên cứu cho thấy, các doanh nghiệp đã thực hiện logistics thu hồi tại TP. Hải Phòng chiếm tỷ lệ khá thấp và hoạt động logistics thu hồi có thể mang lại lợi ích cho doanh nghiệp. Trong các giải pháp đối với cơ quan quản lý nhà nước, giải pháp được ưu tiên nhất là “Tăng cường sự hướng dẫn, hỗ trợ của các cơ quan quản lý tới doanh nghiệp”. Đối với doanh nghiệp, giải pháp quan trọng nhất là “Doanh nghiệp cần nâng cao hiểu biết và nhận thức về xu thế phát triển kinh tế tuần hoàn trong tương lai mà Việt Nam đang hướng tới và Chính phủ đã định hướng; những chính sách, luật, quy định đã và sẽ được thực thi liên quan đến trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất trong việc thu hồi và xử lý các sản phẩm/bao bì sản phẩm thải bỏ; quan tâm tới sự phát triển trong dài hạn của doanh nghiệp”.

Việc bổ sung axit béo không no (UFA) trong khẩu phần của bò đã thu hút nhiều nghiên cứu do tiềm năng cải thiện trao đổi chất nên có ảnh hưởng tới sức khỏe, sức sản xuất và phát thải khí methane từ dạ cỏ. Bài tổng quan này đi sâu vào phân loại, chức năng, nguồn thực liệu của UFA, đồng thời tổng hợp bằng chứng khoa học cho thấy việc bổ sung UFA trong khẩu phần ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe, sức sinh sản, chất lượng thịt, năng suất và chất lượng sữa cũng như phát thải khi methane của bò. Mặt khác, bài viết cũng phân tích những thách thức của việc bổ sung UFA và giải pháp khắc phục để tối đa hóa lợi ích của việc bổ sung UFA trong khẩu phần của bò.

Bài viết này nhằm đưa ra bức tranh tổng quan về chăn nuôi theo hợp đồng ở trên thế giới và Việt Nam, góp phần đưa ra góc nhìn đầy đủ hơn về xu hướng và định hướng phát triển chăn nuôi hiệu quả, bền vững. Theo đó, bài viết tập trung vào các nội dung: Khái niệm về chăn nuôi theo hợp đồng; các lợi ích khi chăn nuôi theo hợp đồng; các loại hợp đồng chính; sự phát triển chăn nuôi theo hợp đồng trên thế giới và nước ta. Bài viết cho thấy, việc chăn nuôi theo hợp đồng đã và đang được quan tâm phát triển ở trên thế giới nhằm đáp ứng nhu cầu hiện đại hóa ngành chăn nuôi, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của thị trường. Chăn nuôi theo hợp đồng đem lại lợi ích cho các bên tham gia, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, giảm thiểu các rủi ro và chi phí trong chăn nuôi và giảm thiểu các tác động tiêu cực tới môi trường sống.

Phát triển hệ thống tài chính xanh phục vụ phát triển bền vững nông nghiệp - lĩnh vực trọng yếu trong Chiến lược tăng trưởng xanh của nước ta - là yêu cầu tất yếu. Trên cơ sở tổng quan các kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước, bài báo làm rõ khái niệm, bản chất, công cụ, tác nhân liên quan trong hệ thống tài chính xanh và đưa ra một số gợi ý về chính sách tài chính xanh phục vụ mục tiêu phát triển bền vững nền nông nghiệp nước ta trong thời gian tới. Các gợi ý bao gồm: (i) cần xác định rõ mục tiêu tác động của chính sách tài chính xanh là phân bổ nguồn lực tập trung cho phát triển hàng hoá, dịch vụ công, xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển bền vững nông nghiệp; (ii) có cơ chế rõ ràng để khuyến khích, tạo động lực để các tác nhân tham gia vào hệ thống tài chính xanh; (iii) lựa chọn các lĩnh vực nông nghiệp ưu tiên với cơ chế cung cấp tài chính phù hợp (cho vay ưu đãi, tăng cường, hoặc chuyển giao rủi ro) để thúc đẩy chuyển đổi xanh hướng tới đạt được các mục tiêu phát triển bền vững.

Năng lượng là yếu tố không thể thiếu đối với sự tăng trưởng kinh tế của mỗi quốc gia và cuộc sống hàng ngày của con người. Quá trình chuyển đổi từ năng lượng truyền thống sang năng lượng sạch góp phần rút ngắn thời gian, công sức để một quốc gia đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Do đó, thúc đẩy chuyển đổi năng lượng trên cả bình diện vĩ mô và vi mô đang được nhiều quốc gia quan tâm, trong đó có Việt Nam. Bài viết sử dụng phương pháp khảo cứu, tổng quan và phân tích dữ liệu từ 54 bài báo, báo cáo khoa học nhằm tổng hợp yếu tố ảnh hưởng đến chuyển đổi tiêu dùng năng lượng của hộ gia đình ở các nước trên thế giới và Việt Nam. Các yếu tố được phát hiện thuộc về hai nhóm chính, nhóm hộ và nhóm môi trường kinh tế - thể chế bên ngoài hộ. Từ những phát hiện này, bài viết đề xuất một số hàm ý chính sách nhằm thúc đẩy các hộ chuyển đổi tiêu dùng năng lượng theo hướng bền vững.