Tạp chí Khoa học Nông nghiệp Việt Nam

Nghiên cứu được tiến hành nhằm đánh giá đặc điểm hình thái, xác định nguyên nhân gây bệnh tàn lụi của hai giống sen Hồng, sen Bách Diệp tại xã Mỹ Đức và phường Chương Mỹ - Hà Nội. Phương pháp nghiên cứu bao gồm đánh giá đặc điểm hình thái theo tiêu chuẩn UPOV (2023), phân lập nấm bệnh từ mẫu sen bị bệnh theo phương pháp của Burgess & cs. (2008) và thử nghiệm lây nhiễm nhân tạo trong chậu vại và ô xây. Kết quả cho thấy cả hai giống sen đều có hoa màu hồng, khoe hoa, mùi thơm, phù hợp trồng làm cảnh, cắt cành và phát triển tại các vùng du lịch sinh thái. Giống sen Hồng có kiểu hoa cánh đơn, trong khi giống sen Bách Diệp có kiểu hoa cánh kép. Nấm Lasiodiplodia theobromae được xác định là nguyên nhân gây bệnh tàn lụi trên hai giống sen tại xã Mỹ Đức và phường Chương Mỹ. Cả hai giống sen trong thí nghiệm đều bị nhiễm bệnh ở mức hại rất nặng (cấp 9), với biểu hiện lá, cuống lá có vết bệnh rõ rệt và cây bị tàn lụi sau 10-14 ngày. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các biện pháp phòng trừ bệnh hiệu quả. Đây là tiền đề quan trọng nhằm bảo vệ sản xuất, giữ gìn môi trường và phát triển vùng trồng sen theo hướng sinh thái và bền vững.

Nghiên cứu nhằm đánh giá đặc điểm nông sinh học và xác định sự hiện diện của một số gen liên kết sinh tổng hợp anthocyanin (Kala1, Kala3, Kala4 và Rc) để phục vụ công tác phát triển giống lúa nếp cẩm có thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất cao, khả năng chống chịu tốt và giàu anthocyanin. Thí nghiệm đánh giá đặc điểm nông sinh học, năng suất của 20 dòng lúa cẩm được bố trí theo phương pháp khảo sát tập đoàn, tuần tự không nhắc lại, phương pháp đánh giá các chỉ tiêu theo thang điểm của Viện nghiên cứu Lúa quốc tế - IRRI (2013). Xác định sự có mặt của 4 gen Kala1, Kala3, Kala4 và Rc được thực hiện bằng phản ứng PCR với 4 marker SSR theo phương pháp của Gu & cs. (2011) và McCouch & cs. (2002). Kết quả đánh giá 20 dòng đã lựa chọn được 7 dòng lúa nếp cẩm có triển vọng là LC1-01; LC7-12; LC8-14; LC2-18; LC2-19; LC2-21 và LC9-25. Bảy dòng lúa nếp cẩm triển vọng có thời gian sinh trưởng 115-124 ngày (vụ mùa 2022), năng suất thực thu từ 6,11-7,48 tấn/ha, chiều dài hạt gạo 6,0-7,4mm, tỷ lệ gạo xay 73,4-80,9%, hàm lượng anthocyanin 252,3 mg/100g đến 653,1 mg/100g gạo, vỏ cám màu tím và đều mang cả 4 gen (Kala1, kala3, kala4 và Rc).

Nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá khả năng sinh trưởng, năng suất và chất lượng thịt của gà Lông Xước. Tổng số 60 con gà Lông Xước (30 trống, 30 mái) nuôi theo phương thức bán chăn thả tại Khoa Chăn nuôi, Học viện Nông nghiệp Việt Nam từ 0-16 tuần tuổi theo quy trình chăm sóc nuôi dưỡng và phòng bệnh cho gà lông màu của Viện Chăn nuôi (2004). Kết quả cho thấy, gà Lông Xước có tỷ lệ nuôi sống cao (95%). Khối lượng cơ thể của gà trống và gà mái ở 16 tuần tuổi là 1.750,45g và 1.407,79g, sinh trưởng tuyệt đối trung bình cả giai đoạn nuôi đạt 15,50 g/con/ngày ở gà trống và 12,42 g/con/ngày ở gà mái. Tỷ lệ thân thịt, tỷ lệ thịt đùi, tỷ lệ thịt lườn của gà Lông Xước tương ứng lần lượt là: 76,3; 21,18; 15,21% ở gà trống và 75,86; 21,43; 15,26% ở gà mái. Tỷ lệ mất nước bảo quản, mất nước chế biến, giá trị pH, màu sắc của thịt gà đều đạt tiêu chuẩn, thịt gà có độ dai từ 40,13N đến 50,45N.

Nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá hiện trạng thành phần loài, mật độ và phân bố trứng cá, cá con ở vùng biển ven bờ và vùng lộng Kiên Giang, góp phần cung cấp thông tin khoa học cho việc quy hoạch khai thác hải sản của tỉnh. Tổng số 120 mẫu trứng cá, cá con được thu thập từ 4 chuyến điều tra nguồn giống hải sản ở vùng biển Kiên Giang năm 2022 và năm 2023 bằng lưới tầng mặt. Kết quả nghiên cứu đã xác định được được 42 loài thuộc 45 họ, chiếm 36,4% tổng số trứng cá và 17,6% cá con. Mùa gió Đông Bắc thu được 5.067 trứng cá và 1.653 cá con, xác định được 37 loài thuộc 43 họ chiếm 20,6% tổng số trứng cá và 16,0% cá con. Mùa gió Tây Nam thu được 48.285 trứng cá và 666 cá con xác định được 23 loài thuộc 30 họ, chiếm 38% tổng số trứng cá và 22,2% cá con. Mật độ trứng cá, cá con trung bình ở vùng biển Kiên Giang đạt 2.840 trứng cá/1.000m3 nước biển và 92 cá con/1.000m3 nước biển, trong đó mùa gió Đông Bắc đạt 848 trứng cá/1.000m3 và 120 cá con/1.000m3, mùa gió Tây Nam đạt 6.545 trứng cá/1.000m3 và 49 cá con/1.000m3. Nghiên cứu đã xác định được 3 khu vực ương nuôi nguồn giống trứng cá cá con, đồng thời đề xuất một số giải pháp bảo vệ nguồn lợi giai đoạn sớm trứng cá, cá con ở vùng biển Kiên Giang.

Nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá ảnh hưởng của thức ăn giun nhiều tơ đến chất lượng sinh sản của tôm sú mẹ với các loại thức ăn khác nhau. Các loại thức ăn thí nghiệm khác nhau gồm (1) 100% thức ăn giun nhiều tơ, (2) 50% thức ăn giun nhiều tơ, 25% mực và 25% hàu, (3) 50% thức ăn mực và 50% hàu trong nuôi vỗ tôm sú mẹ. Mỗi nghiệm thức được lặp lại 3 lần. Số tôm mẹ trong một nghiệm thức là 3 con. Mật độ tôm mẹ 1 con/100l nước, mỗi con cho sinh sản 3 lần. Nghiên cứu nhằm đánh giá ảnh hưởng của thức ăn giun nhiều tơ đến chất lượng sinh sản của tôm sú mẹ. Kết quả nghiên cứu cho thấy, thời gian lên trứng của tôm ở nghiệm thức 1 là nhanh nhất, tỷ lệ tôm đẻ của tôm ở nghiệm thức 1, 2 là 100%, nghiệm thức 3 là 66,67%. Sức sinh sản tuyệt đối và sức sinh sản tương đối của tôm ở nghiệm thức 1 cao hơn hai nghiệm thức còn lại và sai khác có nghĩa thống kê (P <0,05). Tương tự, tỷ lệ nở và tỷ lệ chuyển giai đoạn ấu trùng của tôm ở nghiệm thức 1 cao hơn nghiệm thức 2 và 3 (P <0,05). Do đó, nuôi vỗ tôm mẹ hoàn toàn bằng thức ăn giun nhiều tơ cho kết quả sinh sản và chất lượng ấu trùng tốt nhất.

Nghiên cứu nhằm mục đích tuyển chọn được bộ giống vi sinh vật, tạo chế phẩm xử lý phụ phẩm sau thu hoạch cây gai xanh thành nguyên liệu sản xuất phân bón hữu cơ. Vi sinh vật được phân lập bằng cách pha loãng mẫu và nuôi trên môi trường phân lập vi sinh vật phân giải cellulose, sau đó tuyển chọn bằng cách nuôi cấy trực tiếp ở các điều kiện khác nhau. Kết quả đã xác định được 4 chủng vi sinh vật, gồm Penicillium sp.N5, Streptomyces sp.X6, Bacillus sp.V14, Bacillus sp.V24 có hoạt tính enzyme cellulase đạt 18,1-25,0mm, CMCase đạt 16,7-22,4mm, amylase đạt 11,7-18,0mm và protease đạt 18,2-20,4mm. Bốn chủng vi sinh vật tuyển chọn có khả năng sinh trưởng và hoạt tính enzyme cellulase, CMCase, amylase, protease ổn định ở pH 4-8, nhiệt độ 20-60C và có khả năng kháng streptomycin ở nồng độ 300-1.000 mg/l. Phụ phẩm sau thu hoạch cây gai xanh được thử nghiệm xử lý bằng phương pháp ủ đống, sử dụng tổ hợp các vi sinh vật tuyển chọn, nhiệt độ khối ủ đạt cực đại 52C sau 5 ngày ủ và sau 35 ngày, nguyên liệu sau ủ có hàm lượng nitơ tổng số đạt 0,21-0,35% và tỷ lệ C/N đạt 74,6-130,7. Nguyên liệu sau 35 ngày ủ có thể sử dụng làm nguyên liệu sản xuất phân bón.

Vi khuẩn nội sinh sống trong các mô của thực vật, cung cấp cho cây chủ nhiều lợi ích như bổ sung phytohormone, tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng. Trên cơ sở so sánh nồng độ IAA được tổng hợp, chủng RC20 được lựa chọn từ các chủng vi khuẩn nội sinh được phân lập từ rễ cây điền thanh. Kết quả so sánh các đặc điểm hoá sinh và trình tự nucleotide 16S rRNA của chủng RC20 với một số trình tự trên GenBank xác định chủng RC20 thuộc chi Enterobacter và đặt tên Enterobacter sp. RC20. Chủng Enterobacter sp. RC20 thể hiện các đặc tính kích thích sinh trưởng cây trồng như phân giải phosphate khó tan, kali khó tan và sinh siderophore. Ở thí nghiệm in vivo, chủng Enterobacter sp. RC20 được bổ sung vào đất trồng đã làm tăng khả năng sinh trưởng và phát triển của cây ớt. Chiều cao, chiều dài rễ cây ớt được bổ sung chủng Enterobacter sp. RC20 so với cây ớt không được bổ sung chủng vi khuẩn này tăng lần lượt 27,63% và 46,32%. Trọng lượng cây ớt tươi và khô cũng tăng tương ứng 24,13% và 39,32% so với nhóm cây đối chứng không xử lý. Kết quả nghiên cứu cho thấy chủng Enterobacter sp. RC20 là chủng vi khuẩn tiềm năng cho hướng nghiên cứu tiếp theo hướng tới sản xuất chế phẩm sinh học có lợi trong trồng trọt.

Chuối tiêu hồng là loại cây ăn quả nhiệt đới có sản lượng lớn ở Việt Nam nhưng việc bảo quản sau thu hoạch còn khó khăn và chưa có giải pháp hiệu quả. Nghiên cứu này nhằm đánh giá tác động của xử lý nước nóng kết hợp màng phủ carrageenan đến khả năng duy trì chất lượng quả chuối. Chuối được xử lý theo bốn công thức: không xử lý (đối chứng), xử lý nước nóng (47C trong 10 phút), phủ màng carrageenan 0,5% và xử lý kết hợp. Các chỉ tiêu theo dõi gồm hao hụt khối lượng, màu sắc, chất khô hòa tan tổng số, chlorophyll a, hàm lượng phenolic, hoạt tính chống oxy hóa DPPH thịt quả và vỏ quả, tỷ lệ và mức độ hư hỏng. Kết quả cho thấy xử lý nước nóng kết hợp với màng phủ carrageenan giúp hạn chế hao hụt khối lượng, duy trì màu sắc và hàm lượng chlorophyll ở vỏ quả, làm chậm sự biến đổi chất khô hòa tan tổng số, tăng hàm lượng phenolic và khả năng chống oxy hóa ở cả thịt quả và vỏ quả so với các công thức khác. Phương pháp này còn giúp giảm đáng kể tỷ lệ và mức độ hư hỏng của quả chuối. Xử lý nước nóng kết hợp với màng phủ carrageenan cho thấy hiệu quả trong việc làm chậm quá trình chín và giảm hư hỏng ở chuối tiêu hồng sau thu hoạch.

Nghiên cứu phân tích sự tham gia của phụ nữ dân tộc thiểu số trong chuỗi giá trị xoài tại huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La và đề xuất giải pháp nâng cao vai trò của họ. Phương pháp dựa trên khung phân tích giới trong chuỗi giá trị, kết hợp lý thuyết trao quyền kinh tế và tiếp cận tài nguyên theo giới. Dữ liệu được thu thập từ khảo sát 80 hộ trồng xoài ở hai xã Tú Nang và Chiềng Hặc, cùng phỏng vấn và thảo luận nhóm với cán bộ, thương lái, doanh nghiệp và cơ sở chế biến. Kết quả cho thấy phụ nữ tham gia hầu hết các công đoạn từ trồng, chăm sóc, thu hoạch đến tiêu thụ nhưng gặp hạn chế về quyền đất đai, tín dụng, kỹ thuật và quyết định sản xuất. Hiện tượng “phân công lao động nhưng không phân quyền” phổ biến, khiến phụ nữ ít được hưởng lợi tương xứng. Nghiên cứu đề xuất nâng cao nhận thức giới, mở rộng tập huấn kỹ thuật, thiết lập quỹ tín dụng cho phụ nữ, phát huy vai trò hội phụ nữ và khuyến khích họ tham gia quản lý cộng đồng. Trao quyền thực chất cho phụ nữ là điều kiện quan trọng để chuỗi giá trị xoài Yên Châu phát triển công bằng và bền vững.

Trước những thách thức về biến đổi khí hậu, suy giảm tài nguyên và ô nhiễm môi trường, tỉnh Nam Định đang tích cực triển khai tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng hiện đại và bền vững. Do đó, nông nghiệp tuần hoàn được coi là giải pháp thiết yếu nhằm thúc đẩy tăng trưởng xanh và bền vững. Nghiên cứu này nhằm đánh giá thực trạng ứng dụng nông nghiệp tuần hoàn tại địa phương thông qua các thông tin định tính và định lượng đã được thu thập từ nhiều phương pháp. Kết quả cho thấy, địa phương đã áp dụng đa dạng các phương pháp nông nghiệp tuần hoàn, tập trung vào xử lý, tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp nhằm tái tạo tài nguyên, kéo dài vòng đời và giảm thiểu phát thải. Những mô hình này đã được đánh giá mang lại nhiều lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường nhưng tỷ lệ phụ phẩm được thu hồi và tái chế còn thấp. Tỷ lệ người dân áp dụng khoa học công nghệ vào tái chế chưa cao, phần lớn dựa theo kinh nghiệm truyền thống. Những rào cản chính được xác định là do chính sách, nhận thức, vốn, công nghệ và thị trường tiêu thụ sản phẩm vẫn còn hạn chế. Vì vậy, một số giải pháp chính đã được đề xuất nhằm thúc đẩy ứng dụng nông nghiệp tuần hoàn trên địa bàn trong thời gian tới.

Mục đích của nghiên cứu là xác định các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập của hộ dân tộc Khmer trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng. Phương pháp được sử dụng gồm thống kê mô tả và phân tích hồi quy bình phương bé nhất dựa trên dữ liệu khảo sát 110 hộ dân. Kết quả thống kê cho thấy, độ tuổi trung bình của chủ hộ là 50 tuổi, trình độ học vấn trung bình là lớp 5, số thành viên trung bình mỗi hộ là 4 người, diện tích đất canh tác trung bình đạt 7,7 nghìn mét vuông, và thu nhập bình quân của hộ là 158 triệu đồng/năm. Kết quả ước lượng từ mô hình hồi quy cho thấy, trình độ học vấn và diện tích đất canh tác có tác động tích cực đến thu nhập của hộ dân, trong khi thiên tai và dịch bệnh lại làm giảm thu nhập. Từ đó có thể kết luận rằng nâng cao trình độ học vấn và mở rộng diện tích đất sản xuất sẽ góp phần gia tăng thu nhập, trong khi cần có các biện pháp giảm thiểu rủi ro do thiên tai, dịch bệnh để ổn định đời sống kinh tế của hộ dân tộc Khmer tại Sóc Trăng.

Thu hồi đất nông nghiệp phục vụ đô thị hóa, công nghiệp hóa đã tạo ra những tác động đáng kể đến sinh kế của các hộ dân. Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng sinh kế của hộ dân bị thu hồi đất nông nghiệp phục vụ dự án đô thị hóa tại huyện Đông Anh, Hà Nội giai đoạn 2020-2023. Dựa trên khung sinh kế bền vững của DFID, nghiên cứu xem xét bối cảnh dễ bị tổn thương, các nguồn lực, chiến lược và kết quả sinh kế đạt được. Kết quả khảo sát 100 hộ dân, 30 cán bộ và các bên liên quan cho thấy, thu hồi đất nông nghiệp đã làm thay đổi cơ cấu nghề nghiệp và thu nhập của các hộ dân. Nhiều hộ chuyển đổi sang sinh kế phi nông nghiệp, nhưng gặp không ít khó khăn do trình độ, kỹ năng nghề hạn chế và thiếu sự hỗ trợ từ các bên liên quan. Dựa trên những phát hiện này, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp bao gồm: Đào đào tạo nghề gắn với nhu cầu thị trường lao động; Hỗ trợ vay vốn ưu đãi, kết nối thị trường việc làm, phát triển mô hình sinh kế phi nông nghiệp; Hoàn thiện chính sách bồi thường và hỗ trợ.

Dựa trên tổng quan lý luận và thực tiễn, bài viết góp phần làm rõ bản chất của năng lực kiểm soát nội bộ trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Năng lực này thể hiện qua khả năng thiết lập, vận hành và duy trì hệ thống kiểm soát nhằm bảo vệ tài sản, giảm rủi ro và tuân thủ quy định. Việc đánh giá năng lực kiểm soát nội bộ được thực hiện thông qua năm yếu tố cốt lõi theo khung lý thuyết của Ủy ban Chống gian lận khi lập Báo cáo tài chính thuộc Hội đồng quốc gia Hoa Kỳ, bao gồm: Môi trường kiểm soát, Đánh giá rủi ro, Hoạt động kiểm soát, Thông tin - truyền thông và Giám sát. Yếu tố ảnh hưởng năng lực kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể phân thành hai nhóm chính: (1) Nhóm yếu tố bên trong gồm: Cơ cấu tổ chức và trình độ quản lý; Chính sách và quy trình quản lý; Nguồn nhân lực; Nguồn lực tài chính; Hệ thống thông tin; Giám sát và đánh giá; (2) Nhóm yếu tố bên ngoài gồm: Môi trường pháp lý và quy định; Môi trường kinh tế và cạnh tranh; Môi trường công nghệ; Yêu cầu từ các bên liên quan; Chuẩn mực và thông lệ. Nâng cao năng lực kiểm soát nội bộ là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa quản trị hiệu quả và phát triển bền vững.

Nhân lực xanh là yếu tố then chốt trong phát triển nông nghiệp bền vững ở Việt Nam, góp phần ứng dụng công nghệ xanh, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Nguồn nhân lực xanh có vai trò thúc đẩy chính sách hỗ trợ, đào tạo kỹ thuật và chuyển giao công nghệ đến doanh nghiệp, nông dân, góp phần gia tăng giá trị kinh tế và nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp trên thị trường trong bối cảnh hiện nay. Bài báo này tổng quan các vấn đề về thực trạng nguồn nhân lực xanh trong nước và so sánh trên thế giới liên quan đến ngành nông nghiệp; nhận diện những khó khăn, thách thức phát triển nhân lực xanh trong nông nghiệp ở Việt Nam. Từ đó, bài viết đề xuất các giải pháp phát triển nhân lực xanh trong nông nghiệp nhằm hướng đến một nền nông nghiệp thân thiện với môi trường và phát triển bền vững.