Tập 15 Số 8 (2017)

Độ dày vỏ hạt liên quan đến độ mềm của ngô nếp ăn tươi, vì vậy nghiên cứu đã đánh giá 60 dòng ngô nếp từ S6-S8. Sử dụng vi trắc kế xác định được 38/60 dòng có kiểu hình độ dày vỏ hạt phù hợp (35 - 60 µm). Sử dụng 5 cặp mồi đặc hiệu của chỉ thị phân tử SSR là umc2189-ZCT131, bmc1396-mmc0143, umc2118-bmc1325, umc1757-umc1550, umc2038-dupssr28 dò tìm QTL điều khiển độ mỏng vỏ ở 5 vùng vỏ hạt, kết quả đã nhận biết được và tương quan với kiểu hình là 21. Trong đó có  9 dòng có nguồn gốc Việt Nam (D14, 161, 21, 22, 42, 45, 60, 61, 90), 1 dòng có nguồn gốc Lào D18, 11 dòng có nguồn gốc Trung Quốc (D29, 30, 31, 52, 601, 70, 71, 72, 74, 82, 85). Chọn lọc được 7 dòng ưu tú phục vụ lai tạo tổ hợp lai: D29, 161, 71, 601, 61, 86, 74 và lai thử khả năng kết hợp bằng diallel theo mô hình Griffing 4 tạo ra 21 tổ hợp lai. Đánh giá 21 tổ hợp lai (THL), lựa chọn ra 10 tổ hợp lai chứa QTL quy định tính trạng vỏ hạt mỏng ở tất cả các vị trí là THL 1 (D29/D161), THL2 (D29/D71), THL3 (D29/D601), THL4 (D29/D61), THL5 (D29/D86), THL6 (D29/D74), THL8 (D161/D601), THL9 (D161/D61), THL16 (D601/D61), THL20 (D61/D74) và D61, 29, 161. Những dòng và tổ hợp lai này được tiếp tục đưa vào chương trình chọn tạo giống ngô nếp ăn tươi chất lượng cao ở miền Bắc, Việt Nam.

Nghiên cứu về dịch tễ học phân tử trên cơ sở giải mã và phân tích trình tự gen S1 của các chủng vi rút viêm phế quản truyền nhiễm (Infectious bronchitis viruses, IBVs) trên thế giới cho thấy sự đa dạng di truyền của IBVs đã và đang lưu hành, đặc biệt đã có nhiều biến chủng mới được phân lập. Trong nghiên cứu này chúng tôi tiến hành giải mã và phân tích trình tự gen S1 của chủng IBV ck/VN/VNUA-HN01/2014 (VNUA-HN01), phân lập được tại huyện Ba Vì, Hà Nội năm 2014. Kết quả phân tích cây phả hệ cho thấy chủng VNUA-HN01 nằm trong phân nhóm Q1-like cùng với các chủng phân lập được tại Trung Quốc (DY09, LDL/97, LDL/98, Q1, G2, SCLS/140104, LSD/08-10 và Chongqing 0908) và Italy (Italy/I2022). Kết quả so sánh trình tự nucleotide (nt) và amino acid (aa) giữa chủng VNUA-HN01 với các chủng IBVs tham chiếu cùng phân nhóm cho tỷ lệ tương đồng cao, lần lượt là 99,6 - 99,9% và 99,3 - 100%. Ngược lại, tỷ lệ tương đồng thấp về nt và aa của chủng VNUA-HN01 khi so sánh với các chủng vắc xin IBVs (IB 4/91 và Ma5) đang sử dụng phổ biến ở Việt Nam lần lượt là 72,6 - 75% và 71,2 - 73,2%.

Nghiên cứu này phân tích thực trạng sử dụng thông tin thời tiết để thích ứng với biến đổi khí hậu (BĐHK) và các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thông tin thời tiết để thích ứng với BĐKH của nông dân trên địa bàn. Kết quả nghiên cứu cho thấy, một tỷ lệ lớn nông dân tại vùng nghiên cứu đã cập nhật và sử dụng thông tin thời tiết để thay đổi thời gian gieo trồng, điều chỉnh các hoạt động chăm sóc cây trồng và thay đổi thời gian thu hoạch. Các yếu tố ảnh hưởng rõ rệt đến quyết định sử dụng thông tin thời tiết để điều chỉnh các hoạt động sản xuất nông nghiệp nhằm thích ứng với BĐKH của nông dân bao gồm: Tham gia tập huấn về BĐKH, trình độ học vấn, kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp và diện tích canh tác của hộ. Các biện pháp nâng cao khả năng nông dân sử dụng thông tin thời tiết để thích ứng với BĐKH trong sản xuất nông nghiệp được các tác giả đề xuất bao gồm: (1) tăng cường tập huấn về BĐKH cho nông dân, đặc biệt là những người có ít kinh nghiệm sản xuất; (2) tiếp tục hoàn thiện các chính sách khuyến khích tăng quy mô sản xuất của các hộ nông dân và (3) cải thiện hiệu quả hoạt động của các tổ chức (Hội nông dân, Hội phụ nữ...) theo hướng lồng ghép các kiến thức thích ứng với BĐKH trong kế hoạch hoạt động.

Bài báo trình bày kết quả phân lập và tuyển chọn các chủng vi khuẩn nội sinh thông qua khả năng sinh IAA, phân giải phốt pho vô cơ và sinh tổng hợp xenlulaza và amylaza cao. Trên cơ sở 159 chủng vi khuẩn phân lập được từ thực vật trên vùng sinh thái đất mặn (huyện Giao Thủy, Nam Định), 8 chủng vi khuẩn nội sinh (3TDG1, 3TDG4, 3TDG5, 3LSH1, 6LXL3, 6TSH3, 8TDX và YDT3) có đặc tính tốt đã được tuyển chọn với hàm lượng IAA sinh ra đạt 30,08 - 278,55 µg/ml; vòng phân giải xenlulo > 2,2 cm, phân giải lân đạt 0,4 - 1,5 cm và vòng phân giải tinh bột > 0,5 cm. Các chủng đều có khả năng thích ứng nhiệt độ và pH rộng (20 - 40oC, pH = 5 - 9). Chế phẩm dinh dưỡng vi sinh sản xuất từ các chủng vi khuẩn tuyển chọn có tác dụng làm tăng năng suất cây mồng tơi 86,24% so với công thức chỉ dùng phân bón vô cơ.

Nghiên cứu này được thực hiện tại huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn nhằm đánh giá tác động của chương trình chi trả DVMT rừng trực tiếp đến hoạt động và ý thức bảo vệ rừng của người dân địa phương. Nghiên cứu sử dụng một số phương pháp nghiên cứu chính trong bộ công cụ đánh giá nhanh có sự tham gia như: Lịch sử thôn bản, vẽ sơ đồ thôn bản, họp nhóm cộng đồng, phỏng vấn người cung cấp thông tin chính và điều tra hộ gia đình để tiến hành thu thập các thông tin cần thiết. Tác động của chương trình chi trả DVMT rừng được đánh giá thông qua phương pháp so sánh các đặc điểm của khu vực nghiên cứu tại thời điểm trước và sau khi có dự án diễn ra và so sánh với khu vực không có dự án diễn ra trong cùng thời điểm hiện tại. Kiểm định T-test được sử dụng để kiểm tra sự khác biệt vệ nhận thức bảo vệ rừng của người dân tại khu vực có và không có chương trình chi trả DVMT. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng chương trình chi trả DVMT rừng trực tiếp đã có những tác động tích cực đến hoạt động và ý thức bảo vệ rừng của người dân địa phương, cụ thể hoạt động bảo vệ rừng hiện của người dân tại khu vực có chương trình chi trả DVMT tốt hơn so với trước kia và tốt hơn so với khu vực không có chi trả DVMT. Hơn thế, nhận thức về các chức năng điều tiết của rừng (điều hòa khí hậu; điều tiết nước; bảo vệ đất chống xói mòn; kiểm soát dịch bệnh và hấp thụ carbon) của người dân nơi có chương trình chi trả DVMT cũng tốt hơn so với nơi không có chương trình. Việc bảo vệ rừng để nhận được tiền từ chương trình chi trả DVMT đã thực sự trở thành một động lực bảo vệ rừng quan trọng của người dân nơi có chương trình chi trả DVMT diễn ra.

Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá ảnh hưởng của bón phân NPK và loại đất phèn đến hàm lượng, hấp thu dinh dưỡng khoáng và năng suất của cây lúa ở ĐBSCL. Thí nghiệm diễn ra ở bốn vùng sinh thái đất phèn, mỗi vùng thực hiện trên ruộng của ba hộ nông dân khác nhau. Các nghiệm thức bao gồm: (i) NPK: bón phân đạm, lân và kali; (ii) NP: không bón phân kali, nhưng bón phân đạm và lân; (iii) NK: không bón phân lân, nhưng bón phân đạm và kali; (iv) PK: không bón phân đạm, nhưng bón phân lân và ka li và (v) FFP: Thực tế bón phân của nông dân. Kết quả thí nghiệm cho thấy hàm lượng đạm và ka li trong hạt đạt cao nhất trên đất phèn Đồng Tháp Mười và hàm lượng lân trong hạt thấp nhất ở vùng Bán đảo Cà Mau. Tuy nhiên, hàm lượng can xi và ma giê trong hạt đạt cao nhất trên đất phèn Tứ giác Long Xuyên. Không bón đầy đủ N, P và K đă làm giảm hấp thu N, P, K tương ứng so với bón đầy đủ N, P, K trên đất phèn canh tác lúa. Ngoài ra, hấp thu N, P đạt cao nhất trên đất phèn Đồng Tháp Mười trong khi hấp thu K đạt cao nhất trên đất phèn Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên. Năng suất lúa của nghiệm thức khuyết lân hoặc ka li không thấp hơn so với có bón lân hoặc ka li trên đất phèn bốn vùng. Đất phèn vùng Bán đảo Cà Mau và Đồng Tháp Mười đạt năng suất  cao nhất.

Sắn dây (Pueraria thomsoni Benth) là một loại cây được trồng phổ biến tại Việt Nam, củ sắn ngoài việc dùng làm thực phẩm còn có tác dụng chữa bệnh rất tốt. Nghiên cứu này nhằm kiểm tra hiệu quả của dịch  sắn dây có chứa các hoạt chất sinh học đến việc làm giảm thời gian ngủ và nồng độ cồn trong máu gây ra bởi việc uống ethanol trên chuột bạch. Dịch sắn dây sử dụng có hàm lượng các hoạt chất sinh học puerarin, daidzin, daidzein lần lượt là 184,32 µg/ml; 42,46 µg/ml; 20,60 µg/ml được xác định bằng HPLC. Chuột thí nghiệm được chia thành 2 nhóm. Nhóm được nuôi trong điều kiện được ăn, uống đầy đủ và nhóm chuột nhịn ăn, uống 12 giờ trước khi cho uống ethanol. Lượng dịch cho chuột thử về khả năng phân giải ethanol lần lượt là 0, 2; 2,5; 3,0; 3,5; 4,0 ml/kg khối lượng cơ thể. Thời gian ngủ của chuột được tính từ bắt đầu khi chuột bị mất khả năng tự quay sang phải/trái cho đến khi con vật lấy lại được phản xạ để lẫy lại. Nồng độ cồn trong máu được xác định theo quyết định 193 năm 2010 của Bộ Y tế. Kết quả cho thấy giữa hai nhóm chuột, nhóm chuột cho ăn uống bình thường có thời gian ngủ ít nhất là 40 phút khi được uống ở lượng dịch 4 ml/kg thể trọng trong khi đó chuột đối chứng chỉ uống ethanol thì thời gian ngủ kéo dài 108 phút. Nhóm chuột nhịn ăn, uống 12 giờ thời gian ngủ còn kéo dài gần gấp 2 lần. Kết quả nồng độ cồn trong máu của chuột cho ăn uống bình thường thấp hơn so với nhóm chuột nhịn ăn uống 12 giờ. Với lượng 2 ml dịch sắn dây/kg khối lượng cơ thể đã có tác dụng đến việc làm giảm nồng độ cồn trong máu của cả hai nhóm chuột.

Trong nghiên cứu này, bộ sưu tập gồm 180 chủng vi khuẩn Bacillus spp. phân lập từ tương ớt, dạ cỏ bò, lòng non lợn, sữa lên men, nước thải ở nhà máy sữa, đất ở các vùng khác nhau được sử dụng để sàng lọc chủng vi khuẩn có khả năng sinh tổng hợp protease chịu nhiệt. Kết quả cho thấy 124 chủng Bacillus spp. có khả năng sinh protease ngoại bào, trong đó hai chủng vi khuẩn NT1.8 và NT 3.9.3 phân lập từ nước thải nhà máy sữa sinh protease có hoạt tính cao nhất đạt lần lượt là 423 U/l và 274.7 U/l. Đánh giá khả năng chịu nhiệt của protease từ chủng NT1.8 và NT3.9.3 cho thấy enzyme thu nhận từ chủng NT1.8 giữ được 80% hoạt độ khi ủ ở 50oC trong vòng 2 giờ và giữ được 78% hoạt độ khi ủ ở 55oC trong 30 phút. Trong khi đó, protease thu nhận từ chủng NT3.9.3 hoạt tính giảm mạnh khi xử lý enzyme ở nhiệt độ 50oC và 55oC. Kết quả so sánh trình tự đoạn gen mã hóa 16S rRNA cho thấy chủng NT1.8 là Bacillus amyloliquefaciens NT1.8.

25 mẫu trà hoa vàng thu thập được tại Quảng Ninh và một số địa phương khác được đánh giá đa dạng di truyền bằng chỉ thị hình thái, chỉ thị phân tử RAPD và ISSR. Với tổng số 53 mồi phân tích (45 chỉ thị RAPD và 8 chỉ thị ISSR),  294 locus với tổng số 4.656 băng đã được phát hiện, trong đó có 3.628 băng đa hình. Kết quả phân tích đa dạng di truyền cho thấy hệ số tương đồng di truyền của 25 mẫu giống trà hoa vàng biến động từ 0,54 - 0,81. Với mức tương đồng di truyền 0,71, 25 mẫu giống trà hoa vàng thu thập được tách thành 9 nhóm chính. Như vậy, việc kết hợp giữa phân tích kiểu hình, sự đa dạng di truyền cũng như phân tích các hợp chất có hoạt tính dược lý cho thấy các mẫu giống trà hoa vàng mặc dù có kiểu hình khá giống nhau nhưng lại rất đa dạng về kiểu gen cũng như đa dạng về khả năng tích lũy các hợp chất dược lý. Các mẫu giống thu thập được sẽ là nguồn gen quý cho các chương trình chọn tạo giống trà hoa vàng tại Quảng Ninh.

Bạch hoa xà thiệt thảo (Hedyotis diffusa Willd.) là thành phần chính trong các bài thuốc y học cổ truyền nhằm điều trị viêm loét dạ dày, viêm gan và ung thư. Các hợp chất flavonoid, terpennoid với hàm lượng cao trong cây Bạch hoa xà thiệt thảo có khả năng kháng viêm, kháng khuẩn, chống oxi hóa và bảo vệ tế bào thần kinh. Trong nghiên cứu này, số lượng chồi phát sinh nhiều nhất trên môi trường MS1/2 (Murashige & Skoog 1962 với đa lượng giảm 50%) bổ sung BA 1 mg/l và IAA 0,1 mg/l. Chồi mới phát sinh thông qua mô sẹo có nguồn gốc từ sự phân chia các tế bào nhu mô biểu bì và nhu mô dưới biểu bì lá. Trong các điều kiện môi trường nuôi cấy khác nhau (tăng cường độ chiếu sáng đến 7.500 lux, tăng lượng sacarose 40 g/l hay bổ sung PEG 3%), môi trường bổ sung PEG 3% có số lượng chồi mới đạt giá trị cao nhất. Tuy nhiên, cụm chồi tăng trưởng mạnh dưới ánh sáng 7500 lux, hàm lượng flavonoid và hoạt tính triterpene đều cao và tương đương với dịch chiết từ các cây trong tự nhiên. Vai trò hormon tăng trưởng nội sinh được phân tích và thảo luận để làm rõ một số thay đổi sinh lý trong quá trình tái sinh chồi cũng như trong quá trình đáp ứng của chồi với các điều kiện nuôi cấy khác nhau.

Chăn nuôi đại gia súc theo hướng tập trung quy mô lớn là mô hình phổ biến và hiệu quả hiện nay. Để có thể cung cấp nguồn thức ăn thô xanh với số lượng lớn, đáp ứng nhu cầu chăn nuôi, cần tăng cường thực hiện đồng bộ vấn đề cơ giới hóa từ gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch và chế biến cây nguyên liệu làm thức ăn cho gia súc, đặc biệt là ứng dụng phát triển các loại máy thu hoạch và sơ chế thức ăn, hiện còn rất hạn chế về mức độ trang bị.Nội dung bài báo giới thiệu kết quả nghiên cứu thiết kế chế tạo máy thu hoạch cây nguyên liệu, một loại máy hiện đang còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng trong hệ thống máy đồng bộ sản xuất và chế biến thức ăn chăn nuôi gia súc.

Mục tiêu của bài báo là nghiên cứu các thông số tối ưu của máy trộn cỏ một trục vít côn đứng bằng phương pháp qui hoạch thực nghiệm. Với mục tiêu này, nội dung chủ yếu được đi sâu vào việc xác định các thông số kỹ thuật của máy trộn cỏ dùng để trộn thức ăn thô và thức ăn tinh nhằm sản xuất thức ăn chăn nuôi cho đại gia súc thường nhật hay để bảo quản dài ngày bằng phương pháp lên men kỵ khí. Xác định các thông số ảnh hưởng bằng lý thuyết và thực nghiệm đơn yếu tố đến các chỉ tiêu kinh tế và chỉ tiêu kỹ thuật. Bố trí thí nghiệm xác định mức ảnh hưởng của các yếu tố và xây dựng các phương trình hồi qui đối với hàm độ trộn đều và mức chi phí điện năng riêng trong quá trình trộn. Nghiên cứu ảnh hưởng của các thông số đến các chỉ tiêu kinh tế - kỹ thuật bằng phương pháp qui hoạch thực nghiệm cực trị. Từ đó xác định chế độ làm việc tối ưu của máy trộn cỏ một trục vít côn đứng.

Trong nghiên cứu này, 160 chủng vi khuẩn Bacillus spp. được phân lập từ dạ cỏ bò, tương ớt, thịt lên men, nước thải nhà máy sữa, sữa chua lên men, lòng non lợn ở các vùng khác nhau ở Việt Nam được dùng để xác định khả năng sinh enzyme β-galactosidase bằng phương pháp sàng lọc trên môi trường nuôi cấy đĩa thạch có bổ sung X-gal. Kết quả cho thấy, 24/160 chủng Bacillus spp. có khả năng sinh β-galactosidase, trong đó 6 chủng (NT2.7, NT2.8, DC1, DC2, TO1.1, TO1.8) có màu xanh đậm nhất được tuyển chọn để tiến hành xác định hoạt độ của enzyme. Chủng NT 2.8 có hoạt độ cao nhất đạt 42,4 U/l được sử dụng để kiểm tra tính bền ở nhiệt độ 50ºC và 60ºC. Kết quả chỉ ra rằng β-galactosidase của chủng Bacillus NT 2.8  rất bền ở hai nhiệt độ này, sau 50 giờ ủ ở 60ºC hoạt độ của enzyme vẫn còn 50,6% so với hoạt độ ban đầu. Kết quả so sánh trình tự đoạn gen mã hoá 16S rRNA cho thấy chủng NT2.8 là Bacillus flexus.

Nghiên cứu này phân tích yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu du lịch học tập của học sinh thành phố Cần Thơ và tỉnh Hậu Giang tại Trung tâm nông nghiệp Mùa Xuân và khu bảo tồn thiên nhiên Lung Ngọc Hoàng. Các yếu tố ảnh hưởng đến du lịch học tập được đo lường và xác định thông qua kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích thành phần chính (PCA) và mô hình hồi quy Binary Logistic. 20 giáo viên và 400 học sinh đã được phỏng vấn trực tiếp nhằm lấy ý kiến về du lịch học tập cũng như thiết kế các chuyến du lịch dự kiến. Các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu du lịch học tập là loại hình du lịch học tập, hoạt động giáo dục môi trường của nhà trường và kiến thức về môi trường của học sinh, kỳ vọng của học sinh đối với khu du lịch, mục đích du lịch học tập và kinh nghiệm du lịch sinh thái của học sinh. Ngoài ra, giới tính, học lực, nơi sinh sống của học sinh và khối lớp 12 cũng ảnh hưởng đến lựa chọn loại hình du lịch học tập. Vận dụng các yếu tố trên sẽ giúp cho ban quản lý hai điểm đến khai khác tốt hơn hình thức du lịch học tập. Ngoài ra, thông tin về chương trình du lịch học tập tại hai điểm đến cần được giới thiệu rộng rãi đến các trường phổ thông. Thực hiện ký kết chính thức với các trường về tổ chức các chuyến du lịch học tập và thường xuyên cập nhật các yêu cầu đặt biệt của các trường và học sinh để khai thác hiệu quả hơn hình thức du lịch học tập.