Tập 23 Số 4 (2025): Tạp chí Khoa học Nông nghiệp Việt Nam

Thí nghiệm được tiến hành nhằm đánh giá ảnh hưởng của lượng bón bột vỏ trứng và điều kiện che phủ đến sinh trưởng và năng suất của giống lạc MD7 trong vụ Xuân tại Phú Xuyên - Hà Nội. Thí nghiệm 2 nhân tố được bố trí theo kiểu ô chính - ô phụ (Split - plot design) với 3 lần lặp lại. Nhân tố thứ nhất là lượng bón bột vỏ trứng (200, 300 và 400 kg/ha), nhân tố thứ hai là điều kiện che phủ bao gồm che phủ nilon và không che phủ. Kết quả nghiên cứu cho thấy, trong điều kiện được che phủ nilon, các chỉ tiêu sinh trưởng và năng suất của giống lạc MD7 đạt giá trị cao hơn so với trong điều kiện không được che phủ. So sánh giữa các lượng bón bột vỏ trứng, kết quả cho thấy lượng bón 300 kg/ha cho các chỉ tiêu sinh trưởng và năng suất của các giống lạc MD7 đạt giá trị cao nhất ngoại trừ chiều cao cây. Tóm lại, lượng bón bột vỏ trứng 300 kg/ha trong điều kiện được che phủ nilon là phù hợp để giống lạc MD7 sinh trưởng, phát triển và mang lại năng suất cao nhất trong vụ Xuân tại Phú Xuyên - Hà Nội.

Cây Bách thủy tiên (Echinodorus cordifolius) được trồng trên bè nổi xử lý nước thải đô thị với hai mật độ trồng: 1 cây/bè (NT1), 2 cây/bè (NT2) và không cây (đối chứng; NT0). Thí nghiệm được bố trí hoàn toàn ngẫu nhiên với 4 lần lặp lại trong điều kiện nhà lưới. Nước thải được thu trực tiếp tại kênh Búng Xáng, Thành phố Cần Thơ. Chiều cao cây và chiều dài rễ tăng 1,70 và 1,65 lần; 7,07 và 6,93 lần so với cây trồng ban đầu tương ứng NT1 và NT2. Tổng khối lượng cây phần tươi và khô tương ứng ở NT1 (319,9 và 22,8 g/cây ) cao hơn NT2 (260,0 và 17,7 g/cây). Hiệu suất xử lý COD, tổng đạm hòa tan (TIN) và tổng lân (TP) đạt 54,2 > 49,7 > 37,3%; 88,3 > 71,8 > 60,5% và 85,3 > 79,4 > 72,7% tương ứng mật độ trồng 2 cây/bè > 1 cây/bè > không cây. Kết quả nghiên cứu cho thấy mật độ ảnh hưởng đáng kể đến sinh trưởng và hiệu suất xử lý nước thải của cây Bách thủy tiên, với mật độ 2 cây/bè mang lại hiệu quả xử lý cao hơn. Nghiên cứu mở ra triển vọng ứng dụng cây thủy sinh trong công việc xử lý nước thải và tạo cảnh quan đô thị, góp phần giải quyết vấn đề ô nhiễm nước một cách thân thiện với môi trường.

Probiotic là giải pháp thay thế kháng sinh tiềm năng để cải thiện năng suất và kiểm soát các bệnh truyền nhiễm trên vật nuôi. Nghiên cứu được thực hiện nhằm mục đích phân lập các chủng vi khuẩn lactic (LAB) có khả năng đối kháng mạnh với một số vi khuẩn gây bệnh phổ biến trong chăn nuôi. Tổng cộng 33 chủng LAB đã được phân lập từ 100 mẫu ruột gà và ruột lợn. Trong đó, 5 chủng phân lập thể hiện hoạt tính đối kháng mạnh nhất với 5 mầm bệnh được kiểm tra (S. Typhimurium, S. Gallinarum, E. coli K88, S. aureus và C. perfringens) được xác định thuộc các loài Pediococcus pentosaceus, Levilactobacillus brevis, Lactiplantibacillus plantarum dựa trên kỹ thuật khối phổ MALDI TOF. Các chủng LAB được lựa chọn không gây dung huyết, không sản sinh enzyme DNase, có tính đề kháng cao với acid và muối mật. Tỷ lệ tự kết dính của các chủng LAB phân lập đều trên 40% và mức độ đồng kết dính của chúng với các mầm bệnh dao động trong khoảng 24,39% đến 45,17%. Đặc biệt, tất cả các chủng LAB phân lập đều được xác định là các chủng đa kháng, với tỷ lệ kháng cao nhất đối với ampicillin, erythromycin và tetracycline. Nhìn chung, 5 chủng LAB được tuyển chọn trong nghiên cứu này là những chủng tiềm năng để sản xuất chế phẩm sinh học phòng bệnh cho vật nuôi.

Tổng nitơ amoniac (TAN) cao có khả năng chuyển hóa thành amoniac gây độc cho động vật thủy sản trong điều kiện pH cao. Nghiên cứu này đánh giá khả năng giảm TAN trong nước của bào tử Bacillus polymyxa nhập khẩu từ Ấn Độ trong môi trường giả lập. Liều 1g bào tử (5,3 tỉ CFU/g) được bổ sung vào môi trường nước ngọt và nước lợ (17ppt) có nồng độ TAN 0,5; 2,5; 5,0; 7,5 và 10 mg/l. TAN được đo bằng test kit A3 (Otanics, Việt Nam). Sau 24h sục khí, TAN đều giảm xuống mức thấp. Tốc độ giảm TAN tối đa đạt 0,16-0,18 mg/l/h ở nồng độ TAN 5 mg/l. Bào tử có khả năng hoạt động trong nước lợ tốt hơn nước ngọt. Cần thêm nghiên cứu để tăng hiệu quả sử dụng bào tử B. polymyxa.

Nghiên cứu được tiến hành nhằm xác định hàm phi tuyến tính phù hợp để mô tả đường cong tỷ lệ đẻ của gà chọi nuôi tại Công ty Gà giống Dabaco. Dữ liệu được thu thập là tỷ lệ đẻ của hai nhóm gà mái gồm 600 con chọi đen và 600 con chọi nâu tía từ tuần đẻ trứng thứ 1 đến tuần thứ 26 được nuôi trong hệ thống chăn nuôi thâm canh. Bốn mô hình toán học Logistic, Logistic Curvilinear, Compartmental và Modified Compartmental được sử dụng để khảo sát đường cong tỷ lệ đẻ. Kết quả thu được bao gồm các tham số toán học của đường cong, tuần tuổi và tỷ lệ đẻ đạt đỉnh và các tiêu chí về độ phù hợp của các mô hình. Mô hình Modified Compartmental với các giá trị AIC, BIC, MSE, MAE và MAPE thấp nhất là lựa chọn tốt nhất để mô tả đường cong tỷ lệ đẻ đối với gà chọi nâu tía. Mô hình Modified Compartmental và mô hình Logistic Curvilinear là các lựa chọn tốt để mô tả đường cong tỷ lệ đẻ của gà chọi đen.

Việc thu thập, đánh giá nguồn gen nấm linh chi trong tự nhiên có vai trò quan trọng trong nghiên cứu nấm dược liệu. Nghiên cứu nhằm đánh giá một số đặc điểm sinh trưởng, phát triển của chủng nấm linh chi Ga8 mới thu thập trong tự nhiên, làm cơ sở cho việc ứng dụng chủng nấm này trong sản xuất. Chủng nấm Ga8 thu thập tại Lạng Sơn, được xác định thuộc loài Ganoderma lingzhi dựa trên đặc điểm hình thái và trình tự gen vùng ITS. Hệ sợi chủng nấm G. lingzhi Ga8 được nuôi cấy trên năm môi trường dinh dưỡng và bốn mức điều kiện nhiệt độ khác nhau. Kết quả cho thấy, chủng nấm linh chi Ga8 sinh trưởng tốt nhất trên môi trường Raper với tốc độ sinh trưởng trung bình hệ sợi ghi nhận đạt 5,56 mm/ngày. Ngưỡng nhiệt độ thích hợp để hệ sợi chủng nấm sinh trưởng là 26°C ± 2. Bên cạnh đó, hệ sợi chủng nấm linh chi Ga8 cũng được nuôi cấy trên một số cơ chất nhân giống cấp 2 và nuôi trồng. Cơ chất nhân giống gồm 99% thóc luộc + 1% CaCO3 cho kết quả sinh trưởng hệ sợi chủng nấm tốt nhất, tốc độ sinh trưởng trung bình đạt 5,72 mm/ngày. Cơ chất nuôi trồng quả thể có thành phần 87% lõi ngô, 8% cám mạch, 4% bột ngô và 1% CaCO3 cho hiệu suất sinh học cao nhất đạt 6,87%.

Nghiên cứu này tập trung vào việc phân lập và tối ưu hóa quá trình thu nhận exopolysaccharide (EPS) từ vi khuẩn lactic (LAB) phân lập từ thực phẩm lên men truyền thống Việt Nam. Từ 33 chủng LAB phân lập, 21 chủng có khả năng sinh tổng hợp EPS đã được xác định. Điều kiện nuôi cấy tối ưu cho sinh tổng hợp EPS là 30°C và pH 6,5. Axit trichloroacetic (TCA) và ethanol được sử dụng để loại bỏ protein và kết tủa EPS. Chủng L4.1 cho thấy khả năng sinh tổng hợp EPS cao nhất. Nồng độ TCA tối ưu là 25%, tỷ lệ dịch nuôi cấy : ethanol là 1:1,5 và thời gian tủa tối ưu là 24 giờ. EPS thu được có khả năng hòa tan trong nước (30,04%) và khả năng bắt gốc tự do (65,87% ở 1 mg/ml). Nghiên cứu này đã xác định các điều kiện tối ưu để cải thiện hiệu suất thu nhận EPS từ LAB, mở ra tiềm năng ứng dụng trong tương lai.

Nghiên cứu này nhằm đánh giá những ảnh hưởng của các chính sách về tái cơ cấu nông nghiệp đã thực hiện trong khoảng mười năm qua (2014-2023) trên địa bàn thành phố Cần Thơ. Phương pháp “Lý thuyết của sự thay đổi” được sử dụng, theo đó các nội dung chính sách, kết quả và ảnh hưởng của chính sách được sắp xếp theo trình tự để thấy được tính hệ thống và tính hợp lý của tiến trình tái cơ cấu nông nghiệp của địa phương. Kết quả cho thấy chính sách đã ảnh hưởng làm tăng trưởng kinh tế nông nghiệp theo chiều hướng tích cực, thể hiện qua các đầu ra như giảm diện tích đất lúa kém hiệu quả, tăng diện tích rau màu và cây ăn trái có hiệu quả cao hơn, qua đó giá trị lợi tức trên đất đai tăng đáng kể, đồng thời gia tăng tỉ lệ lao động nông nghiệp qua đào tạo. Đặc biệt, năng suất lao động nông nghiệp tăng khá cao, trung bình trên 15%/năm trong các năm gần đây. Hàm ý chính sách là địa phương cần đẩy mạnh tiến trình tái cơ cấu kinh tế nông nghiệp mạnh hơn nữa, theo hướng chuẩn hóa sản phẩm, liên kết sản xuất và tiêu thụ theo chuỗi giá trị và đầu tư công nhiều hơn cho nông nghiệp để phát huy giá trị của các biện pháp trong tiến trình tái cơ cấu nông nghiệp.

Khuyến nông cộng đồng là hình thức tổ chức mới của khuyến nông hoạt động thí điểm theo đề án ở Việt Nam từ năm 2022. Nghiên cứu này đánh giá bước đầu thực trạng và một số yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động của tổ khuyến nông cộng đồng, sử dụng số liệu sơ cấp từ phỏng vấn 26 tổ khuyến nông cộng đồng thí điểm ở 13 tỉnh trong đề án và cán bộ phụ trách hoạt động khuyến nông cộng đồng tại 21 tỉnh ngoài đề án. Kết quả cho thấy các tổ khuyến nông cộng đồng có thành phần đa dạng, bao gồm cả khối nhà nước, tư nhân, hoạt động linh hoạt hơn và hướng dịch vụ nhiều hơn khuyến nông truyền thống. Tuy nhiên, các tổ khuyến nông cộng đồng đang găp phải các khó khăn, thách thức trong hoạt động và cơ chế chính sách cũng như các yếu tố ngoại cảnh khác. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp và khuyến nghị giúp nâng cao kết quả hoạt động của các tổ khuyến nông cộng đồng trong thời gian tới.

Trong số các phương pháp đánh giá hiệu quả kinh tế, phân tích hiệu quả từng phần (hay PBA) được coi là phù hợp để đo mức hiệu quả kinh tế của việc áp dụng các giải pháp kỹ thuật trong chăn nuôi. PBA xem xét sự thay đổi của bốn yếu tố kinh tế chính gồm thu nhập tăng, chi phí giảm, chi phí thêm và thu nhập giảm do áp dụng một giải pháp kỹ thuật cụ thể để tính thay đổi thu nhập ròng mà không cần phải thu thập và phân tích dữ liệu của toàn bộ hệ thống sản xuất. Bài viết này cung cấp tổng quan về PBA bao gồm khái niệm, nguyên lý, phạm vi áp dụng của phương pháp và ứng dụng thực tiễn trong nghiên cứu và sản xuất chăn nuôi. Kết quả phân tích các ví dụ minh họa cho thấy PBA có khả năng định lượng lợi ích kinh tế của việc áp dụng giải pháp kỹ thuật như cải thiện dinh dưỡng, nâng cao chất lượng giống, nâng cấp chuồng trại và áp dụng các biện pháp thú y. Cuối cùng, bài viết kết luận rằng PBA là công cụ đơn giản nhưng hiệu quả trong đánh giá hiệu quả kinh tế của các tiến bộ kỹ thuật, giúp tối ưu hóa quyết định đầu tư trong ngành chăn nuôi.

Rau có vai trò quan trọng, không thể thiếu trong đời sống con người. Tuy nhiên, các vấn đề liên quan đến độ an toàn của rau khiến cho người tiêu dùng lo lắng, đặc biệt là người tiêu dùng đô thị ở Việt Nam, những người đang phụ thuộc vào hệ thống phân phối rau truyền thống. Bài viết này trình bày kết quả nghiên cứu tổng quan một số lý luận và thực tiễn quốc tế và trong nước về tiếp cận của người tiêu dùng đô thị đối với rau an toàn. Kết quả nghiên cứu tổng quan cho thấy xu hướng gia tăng tiếp cận và tiêu dùng rau an toàn trên toàn thế giới. Các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến tiếp cận và tiêu dùng rau an toàn ở khu vực đô thị bao gồm nhận thức, trình độ, giá cả, thu nhập, độ tươi, ngon của sản phẩm, uy tín của nhà cung cấp/người bán, giới tính, tuổi tác, sự thuận tiện của nơi bán, khoảng cách đến nơi mua hàng, tình trạng sức khỏe... Trên cơ sở đánh giá thực trạng và học hỏi kinh nghiệm ở một số nước phát triển, nghiên cứu đề xuất giải pháp tăng cường sự tiếp cận của người tiêu dùng đô thị đối với rau an toàn ở Việt Nam.

Bài viết tổng quan này nhằm phân tích những rào cản chính trong việc áp dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong nông nghiệp. Mặc dù được thừa nhận mang lại nhiều lợi ích, tuy nhiên việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong nông nghiệp vẫn còn thấp, đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Kết quả cho thấy việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông vào nông nghiệp liên quan đến bốn nhóm rào cản chính gồm: rào cản về kinh tế, kỹ thuật, xã hội và thể chế. Rào cản về kinh tế liên quan đến chi phí đầu tư cao, thu thập thấp, thiếu mô hình kinh tế phù hợp. Rào cản về kỹ thuật bao gồm hạ tầng kém, thiếu ứng dụng phù hợp và thiếu kỹ năng sử dụng. Rào cản về xã hội liên quan đến trình độ học vấn thấp, tâm lý và sự hỗ trợ từ cộng đồng. Rào cản về thể chế bao gồm thiếu chính sách hỗ trợ, thiếu sự phối hợp giữa các bên liên quan và thiếu các chương trình tập huấn, đào tạo. Để thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong nông nghiệp Việt Nam cần hoàn thiện hệ thống chính sách, nâng cao năng lực cho nông dân, cải thiện hạ tầng và phát triển các mô hình kinh doanh hiệu quả.

Hợp tác xã tiêu dùng là một mô hình kinh tế tập thể, ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu của các thành viên thông qua việc liên kết mua bán hàng hóa, dịch vụ nhằm giảm chi phí và nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường. Mô hình này khởi nguồn từ thế kỷ XIX với sự thành công của hợp tác xã Rochdale tại Anh, từ đó đã lan rộng và phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu. Trong suốt quá trình phát triển, hợp tác xã tiêu dùng đã chứng minh được tiềm năng và xu hướng phát triển tất yếu trên thị trường, trở thành một phần quan trọng trong nền kinh tế của nhiều quốc gia trên thế giới, đảm bảo quyền lợi cho các thành viên, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững. Bằng phương pháp nghiên cứu tổng hợp, phân tích tài liệu từ các quốc gia trên thế giới, bài viết nhằm cung cấp các vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến hợp tác xã tiêu dùng. Qua đó, bài viết đóng góp vào việc xây dựng nền tảng lý luận, hỗ trợ nghiên cứu và đề xuất chính sách thúc đẩy sự phát triển của hợp tác xã tiêu dùng tại Việt Nam.

Phát triển sản phẩm du lịch là một trong những yếu tố quyết định đến nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành du lịch Việt Nam. Song các nghiên cứu về lý luận phát triển sản phẩm du lịch chưa nhiều. Dựa trên thông tin tổng hợp từ các tài liệu nghiên cứu, bài báo, giáo trình đã công bố, bài viết này nhằm mục tiêu: (i) Tổng quan những vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến phát triển sản phẩm du lịch; (ii) Tổng hợp kinh nghiệm phát triển sản phẩm du lịch ở một số quốc gia trên thế giới và các địa phương ở Việt Nam và (iii) Đề xuất một số bài học kinh nghiệm cho phát triển sản phẩm du lịch ở Việt Nam.

Bài viết tập trung thảo luận một số vấn đề lý luận về phát triển nông nghiệp vùng ven biển - lĩnh vực then chốt góp phần bảo cải thiện sinh kế, bảo vệ hệ sinh thái và giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu. Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích tổng quan hệ thống, kết hợp phân tích nội dung và chủ đề các tài liệu khoa học, nhằm làm rõ khái niệm, vai trò, đặc điểm, nội dung và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế nông nghiệp vùng ven biển. Tổng quan các nghiên cứu cho thấy, phát triển kinh tế nông nghiệp ở vùng này cần quan tâm đến ưu thế về hệ sinh thái vùng nhằm tạo ra cơ cấu kinh tế phù hợp; lựa chọn các phương thức tổ chức quản lý; sử dụng và khai thác tài nguyên theo hướng tăng cường sự tham gia của cộng đồng, tăng cường năng lực quản lý rủi ro. Phát triển kinh tế nông nghiệp vùng ven biển đòi hỏi phải đổi mới đầu tư công và dịch vụ công, ưu tiên phát triển hạ tầng, phát triển nuôi biển, đa dạng hoá sinh kế của người dân, gắn sản xuất với chế biến, thị trường, giảm nghèo và áp dụng hiệu quả nông nghiệp thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu.