Tập 22 Số 11 (2024)

Nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá một số đặc điểm hình thái, sinh trưởng, năng suất và chất lượng lá dâu của 4 tổ hợp dâu lai mới chọn tạo (THL1, THL2, THL3, THL4) trong vụ xuân và vụ thu năm 2023 nhằm bổ sung thêm nguồn giống dâu mới phục vụ phát triển bền vững ngành dâu tằm tơ. Thí nghiệm đồng ruộng đánh giá sinh trưởng, năng suất lá dâu được bố trí theo khối ngẫu nhiên đầy đủ (RCBD) với 3 lần nhắc lại. Các chỉ tiêu theo dõi gồm các chỉ tiêu hình thái lá, kích thước lá, tình hình sâu bệnh hại và năng suất lá. Thí nghiệm đánh giá chất lượng lá dâu được thực hiện trong phòng thông qua nuôi tằm (Bombyx mori L.) được bố trí theo kiểu hoàn toàn ngẫu nhiên (CRD), mỗi công thức giống dâu tương đương với một công thức nuôi tằm. Các chỉ tiêu đánh giá tằm gồm tỷ lệ kết kén, khối lượng toàn kén, khối lượng vỏ kén, năng suất kén/300 tằm. Kết quả cho thấy tổ hợp dâu lai THL1 có thời gian bật mầm sớm, mức độ bị hại do sâu đục thân, bệnh bạc thau tương đương giống đối chứng GQ12, nhưng năng suất lá cao hơn 27,9% ở vụ thu. Tằm ăn lá dâu của tổ hợp lai THL1 cho khối lượng vỏ kén và năng suất kén cao hơn 3,3-13,8% so với tằm ăn lá dâu của giống đối chứng GQ12. Kết quả nghiên cứu là cơ sở để tiếp tục đánh giá, phát triển tổ hợp lai THL1 nhằm đa dạng nguồn giống dâu chất lượng phục vụ phát triển ngành dâu tằm tơ bền vững và hiệu quả.

Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu ảnh hưởng của nhiệt độ đến vòng đời và sức tăng quần thể của loài nhện bắt mồi Amblyseius largoensis nuôi bằng nhện đỏ cam chanh Panonychus citri. Nhện bắt mồi được nuôi cá thể ở 20°C; 22,5°C; 25°C; 27,5°C; 30°C và 32,5°C, ẩm độ 75%, 12:12 giờ sáng: tối. Kết quả cho thấy khi nhiệt độ tăng, thời gian vòng đời của nhện bắt mồi A. largoensis giảm rõ rệt. Ở nhiệt độ 20°C vòng đời là dài nhất 11,33 ngày và ở 30°C vòng đời giảm xuống chỉ còn 6,35 ngày. Tổng số lượng trứng đẻ tăng dần từ 11,83 trứng/con cái ở 20°C lên cao nhất 17,48 trứng/con cái ở 27,5°C. Tuy nhiên, khi nhiệt độ tăng lên 30°C, số lượng trứng đẻ giảm xuống chỉ còn 11,83 trứng/con cái. Khi nhiệt độ tăng, thời gian của một thế hệ (T) và thời gian nhân đôi quần thể (DT) giảm, ở 20°C DT giảm từ 6,15 ngày xuống 4,51 ngày (ở 30°C). Hệ số nhân của một thế hệ (R0) đạt cao nhất ở 27,5°C (10,06), thấp nhất ở 30°C là 6,27. Tỷ lệ tăng tự nhiên (rm) cao nhất ở 27,5°C (0,178), tiếp theo ở 30°C và 25°C (lần lượt là 0,154 và 0,162), thấp hơn ở 22,5°C (0,137) và thấp nhất ở 20°C (0,113). Nhiệt độ tối ưu cho sự phát triển, sinh sản và tăng trưởng quần thể của nhện bắt mồi A. largoensis là 27,5°C.

Thiên môn đông (Asparagus cochinchinensis (Lour.) Merr.) là cây dược liệu có giá trị, loại cây đặc biệt khi mang đặc điểm của cây đơn tính khác gốc. Nghiên cứu góp phần xây dựng cơ sở dữ liệu cho chọn tạo giống Thiên môn đông. Hai dạng cây Thiên môn đông, Dạng 1: không tạo quả (TMĐ01) và Dạng 2: có tạo quả (TMĐ02), cây 20 tháng tuổi nhân giống bằng tách mầm, tại Quảng La, Hạ Long, Quảng Ninh. Bố trí theo kiểu tuần tự 3 lần nhắc lại. Diện tích ô thí nghiệm là 50m2, thí nghiệp được thực hiện từ 2022-2023. Hoa Thiên môn đông dạng không tạo quả có bầu nhụy tiêu giản; Bộ nhị có đầy đủ 6 bao phấn đính ở ngọn chỉ nhị, chứa đầy hạt phấn; Hoa có tạo quả có bầu nhuy gồm 3 lá noãn hợp, bao phấn tiêu giảm. Có 353,07 hoa/nhánh (dạng TMĐ01) đến 395,26 hoa/nhánh (dạng TMĐ02), đường kính quả đạt 8,57mm, có 110,73 quả/nhánh; 278,40g hạt/khóm, khối lượng 1.000 hạt đạt 34,10g. Tại thời điểm 30 tháng sau trồng, dạng cây tạo quả sinh trưởng tốt hơn chiều cao đạt 201,50cm; 39,90 nhánh/khóm. Đường kính bộ rễ 36,19cm và chiều dài rễ đạt 44,07cm. Số rễ củ/khóm (323,60 củ) ở dạng cây TMĐ01 cao hơn TMĐ02. Năng suất cá thể của 2 dạng cây không có sự sai khác có ý nghĩa, biến động từ 1,72 kg/khóm -1,81 kg/khóm tại thời điểm 30 tháng sau trồng.

Dạ yến thảo kép đen (Petunia hybrida Hort. ex Vilm.-Andr. cv. ‘Midnight Gold’), thuộc họ Cà (Solanacea), là cây hoa trồng chậu có giá trị cao và đang được ưa chuộng trên thị trường. Nghiên cứu nhân giống in vitro cây Dạ yến thảo kép đen từ mô lá nhằm đáp ứng nhu cầu cây giống Dạ yến thảo cho thị trường. Các thí nghiệm một nhân tố được bố trí theo khối hoàn toàn ngẫu nhiên với 3 lần nhắc lại. Kết quả cho thấy: môi trường MS bổ sung 1 mg/l BA, 30 g/l sucrose và 6,5 g/l agar thích hợp nhất để tái sinh chồi từ mô lá. Môi trường dưỡng chồi có nguồn gốc chồi ngọn phù hợp nhất là MS bổ sung 30 g/l sucrose, 5% nước dừa và 6,5 g/l agar. Môi trường dưỡng chồi có nguồn gốc đốt thân phù hợp nhất là MS bổ sung 30 g/l sucrose, 10% nước dừa và 6,5 g/l agar. Môi trường ra rễ thích hợp nhất là MS bổ sung 30 g/l sucrose, 0,1 g/l AC và 6,5 g/l agar. Cây con in vitro được trồng trên giá thể peatmoss thích nghi tốt sau 4 tuần ra ngôi với tỷ lệ sống đạt 75%, chiều cao cây đạt 7,83cm, số lá đạt 16,55 lá/cây.

Protein sốc nhiệt HSP (Heat Shock Protein) có vai trò quan trọng trong các phản ứng chống chịu stress liên quan tới nhiệt độ và oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào và các đại phân tử khỏi các tác động bất lợi. Ở một số loài thực vật, quá trình điều hòa hoạt động của HSP có sự tham gia của protein HSBP (Heat Shock Factor Binding Protein). Để phục vụ nghiên cứu hoạt động chức năng và làm sáng tỏ cơ chế điều hòa đáp ứng stress của OsHSBP1 ở lúa, chúng tôi đã phân tích mô hình biểu hiện trong điều kiện stress hạn và nóng và trình tự của gen này ở hai giống lúa chủ lực BC15 và OM54541. OsHSBP1 tăng cường biểu hiện ở một số thời điểm của quá trình xử lý stress hạn và nóng nhân tạo. Trình tự mã hóa OsHSBP1 của hai giống lúa này đã được phân lập và giải trình tự nucleotide hoàn chỉnh. Đoạn gen phân lập được dài 237bp, mã hóa cho một chuỗi polypeptide dài 78 gốc axit amin, có chứa một chuỗi xoắn α, giống 59,8-97,4% so với các protein HSBP tương đồng đã được nghiên cứu. Kết quả này là tiền đề cho các nghiên cứu vai trò chức năng của OsHSBP1 và cải tiến khả năng chống chịu stress hạn và nóng của các chất lượng giống lúa phổ biến trong sản xuất như BC15 và OM5451 bằng công nghệ gen.

Nghiên cứu này nhằm xác định tỷ lệ phối hợp các loại phân hữu cơ phù hợp nhất cho canh tác lúa hữu cơ tại huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La. Thí nghiệm đồng ruộng được bố trí trong vụ xuân và vụ mùa năm 2023 theo kiểu khối ngẫu nhiên đầy đủ, 3 lần nhắc lại, bao gồm 9 công thức phối hợp giữa phân chuồng ủ (PCU), phân hữu cơ công nghiệp (HCCN) và phân xanh (PX), trong đó đối chứng (ĐC) bón 100% HCCN. Các công thức có hàm lượng N quy đổi tương đương với ĐC. Phân xanh là cây đậu tương được gieo từ vụ đông năm 2022. Kết quả cho thấy cây PX làm tăng hàm lượng chất hữu cơ cho đất từ 0,4 đến 1,9% sau vụ xuân và tăng từ 0,4 đến 0,6% sau 2 vụ so với ĐC. Phân xanh đã làm tăng hàm lượng đạm tổng số, lân dễ tiêu và kali dễ tiêu sau vụ lúa xuân lần lượt từ 0,04 đến 0,07%, từ 1,32 đến 2,16 mg/100g và từ 0,51 đến 0,71 mg/100g so với ĐC. Cây PX vụ đông + 50% PCU + 25% phân HCCN là công thức phối hợp tốt nhất với năng suất lúa đạt 58,4 tạ/ha trong vụ xuân (tăng 5,9 tạ/ha so với ĐC) và 51,2 tạ/ha trong vụ mùa (tăng 3,7 tạ/ha so với ĐC), với lợi nhuận tăng thêm đạt 17,2 triệu đồng/ha/năm so với ĐC.

Nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định thành phần loài, mức độ phong phú của giun nhiều tơ trong vuông nuôi tôm quảng canh cải tiến tại huyện Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh. Mẫu giun nhiều tơ được thu tại 6 vuông tôm quảng canh cải tiến, chia thành hai khu vực (i) không có rừng ngập mặn và (ii) có rừng ngập mặn. Mẫu được thu mỗi tháng 1 lần, từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2023. Kết quả ghi nhận được 12 loài giun nhiều tơ thuộc 12 giống, 7 họ và 3 bộ thuộc lớp Polychaeta. Số loài theo từng điểm thu và thời gian thu mẫu tại các vuông tôm dao động từ 3-10 loài, tương ứng với mật độ 8-141 cá thể/m2 và sinh lượng là 0,39-8,78 g/m2. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy về thành phần loài, mật độ và sinh lượng giun nhiều tơ tại các vuông tôm không có rừng ngập mặn cao hơn các vuông tôm có rừng ngập mặn. Xu hướng này cũng thể hiện rõ đối với từng loài giun nhiều tơ. Ba loài giun nhiều tơ, Dendronereis chipolini, Hediste diversicolor và Nephthys sp. có mật độ và sinh lượng cao nhất trong vuông tôm quảng canh cải tiến.

Nghiên cứu này nhằm đánh giá ảnh hưởng của thời gian giữ lạnh khác nhau đến hiệu quả sinh sản của ốc bươu đồng (Pila polita). Thí nghiệm được bố trí trong bể có kích thước 1 × 1 × 1m, mật độ 15 cặp ốc/m2 và mực nước trong bể ban đầu là 40cm. Thí nghiệm được bố trí với 5 thời gian giữ lạnh, mỗi thời gian giữ lạnh lặp lại 3 lần: nghiệm thức đối chứng (không giữ lạnh - No.C); giữ lạnh 15 phút (C-15); 30 phút (C-30); 45 phút (C-45) và 60 phút (C-60). Ốc ở nghiệm thức từ C-30 đến C-45 thu được tỉ lệ tham gia sinh sản, tổ trứng và tần suất sinh sản (88,9-90,6%; 13,3-13,6 tổ/m2; 4,44-4,53 tổ/ngày/m2) cao hơn và khác biệt (P <0,05) so với nghiệm thức No.C, C-15 hay C-60. Kết quả cho thấy khối lượng tổ trứng và hạt trứng trong tổ trứng của ốc ở nghiệm thức từ C-15 đến C-45 (10,05-10,26 g/tổ; 199-203 trứng/tổ) cao hơn và khác biệt (P <0,05) so với No.C (9,48 g/tổ; 189 trứng/tổ) C-60(9,57 g/tổ; 188 trứng/tổ). Chất lượng trứng ốc và ốc con mới nở chịu ảnh hưởng của thời gian giữ lạnh khác nhau.

Vi khuẩn mang gen kháng kháng sinh là mối đe doạ đối với sức khoẻ cộng đồng. Kết quả nghiên cứu từ 50 hộ chăn nuôi quy mô nhỏ tại Sóc Sơn - Hà Nội cho thấy tỷ lệ phát hiện E. coli kháng colistin trong chất thải lợn là 72% (36/50 hộ) và mẫu chất thải người chăn nuôi là 16% (8/50 hộ). Giải trình tự toàn bộ hệ gen (WGS) 10 chủng E. coli kháng colistin phân lập từ 5 hộ chăn nuôi (1 chủng phân lập từ người và 1 chủng từ lợn) bằng kỹ thuật Oxford Nanopore Technologies (ONT) cho biết có 38 kiểu gen kháng (14 gen nằm trên chromosome và 31 gen kháng nằm trên plasmids) với 9 nhóm kháng sinh và các chủng mang đồng thời từ 7 đến 22 loại gen kháng, bao gồm Beta-lactams, colistin, tetracycline, sulfonamide, quinolon, phenicol, aminoglycoside, marcolide và trimethoprim. Các gen mcr-1 và/hoặc mcr-3 được phát hiện trong 100% (10/10) chủng E. coli kháng colistin. Kết quả cũng cho biết có 3 chủng phân lập từ lợn và 1 chủng từ người mang đồng thời 2 gen mcr-1 và mcr-3. Nghiên cứu đã phát hiện được 1 chủng E. coli (barcode 60 - PCE 20.1) phân lập từ lợn 1 chủng phân lập từ người (barcode 67- PCE 31.1) được xác định thuộc cùng 1 nhánh và có mối quan hệ gần gũi về mặt di truyền mặc dù thuộc 2 hộ chăn nuôi khác nhau.

Nghiên cứu này nhằm mục đích tìm hiểu thực trạng tiêu thụ dê và xác định các rào cản trong hoạt động tiêu thụ dê của hộ dân tộc thiểu số. Nghiên cứu được thực hiện thông qua thu thập thông tin sơ cấp từ phỏng vấn bán cấu trúc 30 hộ dân tộc thiểu số chăn nuôi dê, phỏng vấn sâu 2 người am hiểu và 2 người mua dê tại địa phương. Kết quả nghiên cứu cho thấy, hoạt động chăn nuôi dê mở ra cơ hội cải thiện thu nhập cho hộ dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, quy mô chăn nuôi dê còn nhỏ lẻ, thị trường tiêu thụ dê còn nhiều vấn đề bất cập. Mặc dù nông hộ có thể bán được dê, nhưng họ phải đối mặt với nhiều rào cản như thiếu người mua, giá cả bấp bênh và tình trạng bị ép giá. Quyền quyết định trong việc mua và bán dê phần lớn thuộc về người mua, hộ nuôi dê hoàn toàn bị động và phụ thuộc vào họ. Cần thiết lập và phát triển các liên kết ngang và liên kết dọc trong hoạt động chăn nuôi và tiêu thụ dê nhằm tạo ra sự ổn định trong sản xuất và thị trường đầu ra.

Nghiên cứu được tiến hành để đánh giá thực trạng và đề ra giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo các học phần chuyên ngành bằng tiếng Anh tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Phương pháp lấy mẫu có chủ đích trên 30 giảng viên và 169 sinh viên các chương trình đào tạo bằng tiếng Anh cho thấy đội ngũ giảng viên, chương trình đào tạo và cách thức tổ chức lớp học, phương tiện và tài liệu học tập, phương pháp kiểm tra đánh giá, hỗ trợ học tập là các yếu tố thuận lợi trong triển khai đào tạo. Nghiên cứu đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học các học phần chuyên ngành bằng tiếng Anh gồm: Có các chính sách động viên, hỗ trợ giảng viên và sinh viên, tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo chia sẻ kinh nghiệm về phương pháp giảng dạy cho giảng viên, nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh cơ bản, cung cấp đầy đủ tài liệu điện tử, tài liệu song ngữ và các phần mềm học tiếng Anh cho sinh viên, đa dạng hóa hoạt động trong lớp học.

Các nghiên cứu trên thế giới và ở Việt Nam đã khẳng định vai trò quan trọng của kiểm soát nội bộ, trong đó có hoạt động đánh giá rủi ro trong việc giúp đơn vị hạn chế rủi ro, đạt được mục tiêu. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm phản ánh thực trạng đánh giá rủi ro tại các hợp tác xã nông nghiệp ở Việt Nam trên cơ sở vận dụng khung kiểm soát nội bộ theo mô hình COSO. Dựa trên thống kê mô tả, hoạt động đánh giá rủi ro tại các hợp tác xã nông nghiệp hiện nay ở mức trung bình, trong đó hoạt động phân tích rủi ro và xác định các phương án, cách thức ứng phó với rủi ro được đánh giá ở mức thấp nhất. Qua phân tích thực trạng hoạt động đánh giá rủi ro của hợp tác xã, nghiên cứu đưa ra một số khuyến nghị cho hợp tác xã nhằm hoàn thiện hoạt động đánh giá rủi ro bao gồm (i) nâng cao nhận thức của Ban quản lý hợp tác xã và thành viên về vai trò của công tác đánh giá rủi ro; (ii) đào tạo, tập huấn cho hợp tác xã về hoạt động đánh giá rủi ro và (iii) hoạt động đánh giá rủi ro cần được đưa vào xem xét trong các hoạt động chính của các hợp tác xã.

Với áp lực từ sự gia tăng dân số và nhu cầu tiêu thụ tài nguyên, chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp đã trở thành yêu cầu cấp bách để quản lý chất thải hiệu quả và sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên. Nghiên cứu này tổng hợp các mô hình quản lý phụ phẩm nông nghiệp từ các quốc gia tiên tiến như Trung Quốc, Mỹ, EU, Nhật Bản và Thái Lan với các chính sách và kỹ thuật nhằm tối ưu hóa sử dụng phụ phẩm. Qua việc phân tích tài liệu từ các nguồn quốc tế, nghiên cứu đưa ra bài học kinh nghiệm về khung pháp lý và công nghệ để thúc đẩy tái chế và tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp tại Việt Nam. Kết quả cho thấy, việc áp dụng kinh tế tuần hoàn không chỉ giảm phát thải khí nhà kính mà còn tăng giá trị kinh tế từ phụ phẩm nông nghiệp, nâng cao sức cạnh tranh của nông sản Việt, từ đó góp phần xây dựng nền nông nghiệp bền vững, đáp ứng các mục tiêu phát triển và cam kết của Việt Nam về phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Dưới bối cảnh hội nhập thị trường và chuyển dịch sang nền kinh tế số thì nguồn nhân lực trở thành động lực chủ yếu cho sự phát triển ngành du lịch. Các nghiên cứu trước đây cho thấy, nhân lực du lịch đang là thách thức đáng kể cho việc phát triển du lịch các tỉnh vùng Chiến khu Việt Bắc nhằm nâng cao mức sống và bảo tồn các giá trị văn hóa lịch sử đặc sắc. Dựa trên cơ sở các nguồn tài liệu thứ cấp, nghiên cứu này đánh giá hiện trạng nguồn nhân lực du lịch và đề xuất một số giải pháp phát triển nguồn nhân lực phục vụ du lịch tại các tỉnh vùng Chiến khu Việt Bắc. Hệ thống giải pháp bao gồm: Hoàn thiện cơ chế, chính sách về phát triển du lịch và nguồn nhân lực chất lượng cao; Nâng cao hiệu quả công tác dự báo, quy hoạch, bảo đảm cân bằng quan hệ cung - cầu nguồn nhân lực phục vụ phát triển du lịch; Đầu tư, nâng cao năng lực cho các cơ sở đào tạo nguồn nhân lực ngành du lịch; Tạo nguồn nhân lực du lịch từ sớm, từ xa; Tăng cường công tác liên kết vùng trong đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch; Ứng dụng công nghệ tiên tiến để nâng cao hiệu suất lao động cho nhân lực ngành du lịch.